Shigeru Ban – architekt zaangażowany społecznie, aktywista, nowator

Japoński architekt to bez wątpienia postać, którą powinien znać każdy, zwłaszcza w świetle ostatnich wydarzeń na świecie. Shigeru Ban zasłynął przede wszystkim tworzeniem niecodziennych konstrukcji, z dwóch przenikających się sfer. Pierwsza z nich to wykorzystanie jako materiału tektury – głównie wykonanych z niej rur.  Zaś druga to nowatorskie rozwiązania zapewniające miejsca schronienia osobom, które utraciły dach nad głową w wyniku kataklizmów czy wojen, a także tworzenie dla dotkniętych nimi społeczności obiektów takich jak szkoły, obiekty kultury i integracji społecznej, czy kościoły. Rury tekturowe Shigeru Ban wraz ze współpracownikami zastosował także w projektach z innych dziedzin – na przykład w pawilonie niemieckim na EXPO 2000 w Hanowerze, czy we wnętrzach willi. Prace Japończyka zostały w 2014 wyróżnione Nagrodą Pritkera, zwaną także „architektoniczną Nagrodą Nobla”. Jury nazwało architekta „społecznie zaangażowanym nauczycielem, który może stanowić wzór oraz inspirację dla młodszego pokolenia”.

Shigeru Ban urodził się w 1957 roku w Tokio. Wykształcenie zdobył w Stanach Zjednoczonych – studiował w Southern California Institute of Architecture, a następnie w Cooper Union’s School of Architecture. Swoją pierwszą pracownię założył w rodzinnym Tokio, natomiast obecnie prowadzi także biura w Paryżu i Nowym Jorku. Architekt miał okazję stworzyć schronienia dla uchodźców i ofiar kataklizmów m.in. w Rwandzie, Haiti, Chinach, Indiach, Włoszech czy Japonii. W ostatnich miesiącach pojawił się także w Polsce, gdzie był zaangażowany w budowanie papierowych przegród dla uchodźców z Ukrainy.

Rozwiązanie autorstwa pracowni Shigeru Bana zastosowane w tym roku na terenie Ukrainy, Polski, Słowacji, Francji i Niemiec na potrzeby uchodźców dotkniętych nasileniem rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie to Paper Partition System. Sam w sobie nie zapewnia on schronienia, ale daje namiastkę prywatności osobom, które zostały tymczasowo zakwaterowane zbiorowo w halach sportowych, salach szkolnych czy innych większych przestrzeniach. Pierwsza odsłona systemu przegród o papierowej konstrukcji miała miejsce w 2004 roku po trzęsieniu ziemi w japońskiej prefekturze Niigata. Pierwotny projekt papierowych elementów – PPS1 ¬ miał przekrój kwadratu, co znacząco utrudniało montaż przegród. Z czasem udoskonalono go, zmieniając w konstrukcję zastrzałową, budowaną przy użyciu dwumetrowych, kartonowych tulei. Ostatecznym rozwiązaniem okazał się Paper Partition System 4, który jest aktualnie najbardziej wydajną i praktyczną konstrukcją. Stosowane we wcześniejszych wersjach łączniki drewniane zostały zastąpione poprzez zróżnicowanie szerokości słupów i belek, oraz wiercenie w słupach dziur, w których osadzane są belki.

Poza architekturą humanitarną Shigeru Ban ma na swoim koncie wiele prac w nurcie architektury religijnej, ale także projekty domów, biurowców czy muzeów. W architekturze Shigeru Bana można dostrzec poszukiwanie dbałości o środowisko, która ma swoje odzwierciedlenie w częstym doborze materiałów lokalnych czy dających poddać się recyklingowi. W wielu projektach Shigeru Bana możemy zauważyć obecność drewna, tektury, bambusa czy tkanin.

Paper Partition System autorstwa Shigeru Ban Architects w Polsce

W wyniku współpracy wielu osób i instytucji na początku marca 2022 roku Paper Partition System został zastosowany w punktach recepcyjnych dla uchodźców w Chełmie i we Wrocławiu. W Chełmie zostały też przygotowane elementy, które miasto Chełm wysłało na teren Ukrainy, a Paper Partition System został zrealizowany w kilkunastu miejscach przebywania wewnętrznych uchodźców we Lwowie, Humaniu i Czerwonohradzie. W Polsce Paper Partition System został zamontowany także w miejscach przeznaczonych dla uchodźców pod Jarosławiem, w Przemyślu, Słupsku, Starogardzie Gdańskim i Warszawie.  Wykorzystano go w zmodyfikowanej wersji jako system ekspozycyjny wystawy „Plany na przyszłość | LAB” w Warszawskim Pawilonie Architektury ZODIAK. Cześć z użytych w nim rur wcześniej służyła jako konstrukcja przegród dla uchodźców w Chełmie. Z okazji Święta Architektury, organizowanego przez OW SARP, którego tegorocznym tematem przewodnim była „Architektura wobec kryzysu”, warszawiacy mogli zapoznać się z zaangażowaną twórczością Shigeru Bana. W ramach wystawy, w siedzibie SARP zaprezentowano instalację prezentującą w skali 1:1 moduły Paper Partition System wykorzystywane w miejscach przebywania uchodźców.

Wyjątkowa konferencja Geberit i OW SARP

Wystawa „Plany na przyszłość | LAB” i jej finisaż - Święto Architektury dobiegły końca, jednak nie była to ostatnia okazja na zapoznanie się z twórczością japońskiego architekta. Shigeru Ban będzie gościem specjalnym konferencji organizowanej przez firmę Geberit, której partnerem jest Oddział Warszawski Stowarzyszenia Architektów Polskich. Konferencja ,,Shigeru Ban i architektura dla uchodźców” odbędzie się 28 września 2022 roku w Pawilonie SARP w Pałacu Zamoyskich przy ulicy Foksal 2 w Warszawie. Spotkanie poprowadzi Magda Maciąg – architektka, członkini zarządu OW SARP i pełnomocnik ds. programowych ZODIAK WPA. Inicjatorem konferencji i wspierającym wydarzenie merytorycznie jest Hubert Trammer – polski architekt i uczestnik Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu. To właśnie w ramach działań tej grupy Shigeru Ban rzucił hasło realizacji Paper Partition System na potrzeby zapewnienia namiastki prywatności dotkniętym nią uchodźcom. Z tej inspiracji zostały nawiązane kontakty, które doprowadziły do realizacji Paper Partition System na terenie Polski, Ukrainy i Słowacji.

Konferencja „Shigeru Ban i architektura dla uchodźców” to niepowtarzalna okazja uczestnictwa w prezentacji twórczości przez samego architekta, połączonej z prezentacjami realizacji Paper Partition System na terenie Ukrainy, Słowacji i Polski, oraz prezentacjami innych przykładów architektury dla uchodźców zrealizowanych na terenie Polski, Rumunii i Ukrainy, przez osoby biorące w nich udział, a także wspólną sesją pytań i odpowiedzi ze wszystkimi prelegentami. Szczegółowa agenda konferencji i link do rejestracji dostępne będą na www.geberit.pl

Rejestracja jest bezpłatna, zapraszamy: https://forms.office.com/r/XK18esAnxt