Wola Justowska to najbardziej prestiżowa dzielnica mieszkaniowa w Krakowie. Powszechnie nazywana jest krakowskim Beverly Hills - w nawiązaniu do miasta położonego w metropolii Los Angeles, które przekształciło się w enklawę dla zamożnych i sławnych ludzi.

O popularności tej dawnej podkrakowskiej wsi zdecydowała jej lokalizacja: niewielka odległość od centrum miasta a zarazem rzadko spotykane w tak dużych aglomeracjach miejskich otoczenie zieleni - sąsiedztwo Lasu Wolskiego (największego w Krakowie parku leśnego z licznymi trasami spacerowymi), ogrodem zoologicznym i Kopcem Piłsudskiego.

Przyszły właściciel Domu Białego zdecydował się na niewielką działkę usytuowaną przy zacisznej ulicy Leona Chwistka. Znajdował się na niej wcześniej obiekt w stylu daczy z końca lat 80. ubiegłego wieku. Budynek ten został rozebrany, a materiał z jego rozbiórki wykorzystany przy budowie nowego domu.

Co ciekawe, projekt wspomnianej daczy oraz sąsiadujących z nią dwóch innych domów, są autorstwem jednego, nieżyjącego już architekta - krakowianina Zbigniewa Włodeckiego. Należy do nich znajdująca się tuż za północną granicą działki modernistyczna willa z 1972 roku.

Głównym założeniem pracowni było zaprojektowanie budynku o wyrazistej formie, który - nie nawiązując bezpośrednio do sąsiedniej architektury - potrafiłby z nią współistnieć, zwłaszcza w odniesieniu do willi Włodeckiego.

Inspiracją dla projektantów była również twórczość Leona Chwistka, w szczególności jego obrazy „Miasto I” i „Miasto II”. Łącząc estetykę modernistyczną z geometrycznym rygorem, architekci starali się nadać nowemu obiektowi symbolicznego wymiaru.

Poszukiwania odpowiedniej dla domu formy od początku prowadzone były w kierunku typowo miejskiej willi. Zdaniem architektów z pracowni UCEES nie chodziło nam jednak o zbyt daleko idący kompromis. Budynek z płaskim dachem, wciśnięty w niewielką działkę i otoczony zielenią miał przykuwać uwagę, być wyraźnie zauważalny i skłaniać do refleksji. Konkurując z otaczającą architekturą, wręcz ją ignorując, miał jedynie okazywać szacunek dla modernistycznej willi architekta Włodeckiego.

Budynek o powierzchni użytkowej 490 m kw. architekci uformowali na planie w kształcie zbliżonym do kwadratu, niemal dokładnie odwzorowując obrys fundamentów poprzedniego domu. Jego zwarta bryła w formie jednolitego białego sześcianu, miała operować jedynie kształtem i fakturą.

Podstawowym, użytym w projekcie budulcem był beton. Z białego cementu ukształtowane zostały też trójwymiarowe, zbrojone włóknem szklanym płyty GRC, które pokrywają fasady budynku od cokołu aż po dach. Ich zastosowanie pozwoliło na stworzenie dynamicznego i nowoczesnego wyrazu architektonicznego, wyróżniającego się na tle otaczającej zabudowy.

Dom miał zaskakiwać już od pierwszego z nim kontaktu, ale też nie rozczarowywać w miarę jego dalszego poznawania. Formę architektoniczną kształtowano w procesie „odejmowania dłutem” kolejnych warstw sześcianu. Tak powstała zmniejszona górna kondygnacja, rzeźbione wklęsłe formy łupin-soczewek na piętrze, zagłębione tarasy parteru, otwory okienne i precyzyjnie „wyfrezowane” betonowe detale fasady.

Płyty betonowe tworzą na elewacji niczym puzzle zamkniętą całość. Dlatego w projekcie domu nie przewidziano obróbki blacharskiej, gzymsów, okapów, parapetów czy elementów zewnętrznych z innych materiałów niż beton. Wyjątkiem jest szkło w oknach i transparentnej, niemal niewidocznej, balustradzie na piętrze.

Na ostateczny wyraz i charakter Domu Białego kluczowy wpływ miała dbałość o detal. Każde połączenie elementów elewacji - styki płyt płaskich i trójwymiarowych, ich integracja ze szkłem, stolarką okienną i drzwiową - został starannie przemyślane i precyzyjnie zaprojektowane.

Detal obecny jest na całej wysokości budynku. Pojawia się we wnękach, w formie wyoblonych attyk, rytmicznych przebić, a także w posadzce i rysunku tarasów. Ma swoją kontynuację również poza bryłą budynku w postaci pionowych, wbitych w ziemię słupków ogrodzenia oraz gładkiej, jednolitej okładzinie furtki i bramy.

Subtelność tych rozwiązań sprawia, że ich pełny wyraz dostrzegalny jest dopiero z bliskiej odległości. Precyzja wykonania oraz architektoniczny rygor miały nadać budynkowi minimalistycznego a zarazem wyrafinowanego charakteru.

Wszystkie zaplanowane rozwiązania przestrzenne, kaskadowo stopniowane zarówno w rzucie, jak i wysokości, nadają budowli teatralnego charakteru. Podkreślają dialog między otwartą formą od strony ogrodu a bardziej zamkniętym, monolitycznym wyrazem od strony drogi.

Z kolei wysunięte zadaszenia, wsporniki oraz zróżnicowana faktura elewacji mają za zadanie nadawać bryle dynamiki, jednocześnie minimalizując odbicie światła, aby chronić miejscową faunę.

Inwestycja w dużym stopniu skupia się na aspektach ekologicznych. Materiał, z którego wyprodukowano płyty GRC, powstał na bazie cementu TioCem, który jako fotokatalizator usuwa tlenki azotu z zanieczyszczonego powietrza. To nowa technologia, a Dom Biały jest swego rodzaju poligonem doświadczalnym dla betonów elewacyjnych o właściwościach antysmogowych w budownictwie jednorodzinnym.

Niewątpliwym ukłonem w stronę rozwiązań proekologicznych był również recykling poprzedniego budynku i wykorzystanie kruszywa rozbiórkowego do produkcji betonu, z którego powstała konstrukcja nowego domu. Usytuowanie budynku na działce uwzględniało też zachowanie wszystkich drzew, które są niewątpliwym atutem tego miejsca.

Dbałość o środowisko wyraża się również poprzez zastosowanie systemów wentylacji z odzyskiem ciepła, paneli fotowoltaicznych, zbiorników na deszczówkę oraz zielonych tarasów. W projekcie zapewniono też inteligentne systemy zarządzania energią, nawadnianiem oraz oświetleniem, co dodatkowo podnosić ma jego ekologiczny i zrównoważony charakter.

_______

Pracownia: UCEES

Autorzy projektu: arch. Marek Szpinda, arch. Piotr Uherek

Współpraca autorska: arch. Gabriela Doroż

Powierzchnia użytkowa: 490 m kw.

Kubatura: 2 660 m kw.

Realizacja: 2024 r.

Wykonawca fasady w technologii GRC: KROE Sp. z o.o.

 

 

Zdjęcia: Paweł Ulatowski